A SERVIDUME VOLUNTARIA

Teño entre as mans un libriño curioso. É unha recente edición en galego de “A servidume voluntaria”, de Étienne de La Boétie, autor francés do século XVI.

O texto prantexa a pregunta de por qué as persoas viven baixo o imperio doutras persoas, renunciando á súa liberdade.

Non deixa de ser unha reflexión propia da súa época, polo que algunhas ideas resultan chocantes ou directamente rexeitables. Pero a idea forza definida no título sorprende pola súa vixencia.

O libro empeza así:

“Conta Homero que un día, falando en público, Ulises dixo aos gregos: “Non é bo ter moitos amos. Un abonda”. Se unicamente tivera dito: “Non é bo ter moitos amos”, sería moito mellor ...xa o poder dun só, des que se converte en amo, é duro e indignante...”

E segue a profundizar no tema:

“...ese tirano, por si só, non precisaría ser combatido nin sería necesario defenderse del se o país decidise non seguir sufrindo un minuto máis a servidume. Non se trata de lle quitar nada, abonda con non darlle ren. Que unha nación, se non quere, non faga esforzo ningún pola súa felicidade, pero que non propicie ela mesma a súa ruina. Xa que logo, son os pobos mesmos os que se deixan ou axudan a que os encadeen, pois soamente con negarse a servir xa racharían os seus atumes...”

“...Non é doado imaxinar ata que punto un pobo sometido deste xeito pola renartería dun traidor pode chegar a envilecerse e caer no máis profundo esquecemento dos seus dereitos. Tanto que é imposible espertalo do seu torpor para que os reconquiste, servindo con tanta dedicación e voluntarismo que se diría, ao velo, que non só perdeu a súa liberdade, senón mesmo a calidade de servo, pasando a engrosar as filas da máis denigrante escravitude...”

“...a primeira razón pola que os seres humanos se prestan voluntariamente a servir é que nacen servos e son educados como tales...”

“...Agora ben, unha cousa hai certa: o tirano non se sente xamais seguro no poder ata que non chega ao punto de que todos os seus súbditos non son senón xentes sen especial valor...”

“...Máis esta argucia dos tiranos que consiste en embrutecer os seus súbditos nunca foi máis evidente que no comportamento que tivo Ciro cos lidios logo de conquistar Sardes, capital de Lidia... montou lupanares, tabernas e casas de xogo e dispuxo unha ordenanza que convidaba os cidadáns a darse ao vicio. E resultou que se atoparon tan ben na súa salsa que, de alí en diante, non foi preciso empregar a espada para controlar os lidios...”

“...Porque, se imos ser sinceiros, esta é a tendencia natural da masa ignorante que, polo común, adoita ser maioritaria nas cidades: desconfiar de quen os ama e se preocupa por eles e, pola contra, confiar en quen os engana e traizoa...”

“...Os tiranos de Roma levaron estas prácticas aínda máis alá e afagaron as decurias aparvalladas cebándoas e gañando o seu favor de xeito ben doado: enchéndolles o papo. E isto de tal modo que o máis instruído deles xamais tería rexeitado a súa escudela de sopa por recobrar a liberdade da república de Platón... Os panoios non se decataban de que ao gozar de todas aquelas cousas non facían senón recobrar unha pequena parte do que xa era seu. É máis, non eran conscientes de que aquela porción que recuperaban non llela cedería o tirano se antes non llela tivese roubado. ....todos... podían, ao día seguinte, verse privados dos seus bens pola cobiza dos seus amos... E todo sen dicir palabra, calados coma petos, sen mover un dedo...”

“Chego agora a un punto que, entendo, constitúe o segredo e o resorte da dominación, o piar e o fundamento de toda tiranía. Os que pensan que as alabardas, os soldados e a vixilancia sosteñen os tiranos equivócanse totalmente. Ao meu ver, estes sérvense deles máis por formalismo e para disuadir que porque confíen nos mesmos... Nos nosos días -e sei que custa crelo, pero é absolutamente certo- apenas se son catro ou cinco as persoas que o sosteñen [ao tirano] e lle axudan a someter todo o país... Estes seis coordinan outros seis mil aos que sitúan en cargos importantes... Grande é o número dos que seguen a estes... ata conformar unha cadea ininterrompida que os une ao tirano...”

“...Do mesmo modo, dende que un rei se proclama tirano, todo o malo, todo o refugallo do reino... se arremuiña ao seu redor, sosténdoo para lograr a súa parte do botín, sendo eles tamén, baixo o amparo do gran tirano, aprendices de pequenos tiranos. Así actúan os grandes ladróns e os corsarios famosos: uns asolan o país namentres os outros perseguen os viaxeiros; uns sérvense da emboscada, os outros permanecen ao axexo; uns masacran, os outros saquean...”

“...É así como o tirano somete aos seus súbditos, a uns por medio doutros. Permanece protexido por aqueles dos que debería protexerse se non fose porque xa se envileceron. Máis, como adoita dicirse, para fender madeira precísanse cuñas da mesma madeira...”

Agora facede o xogo de substituír algunha das verbas, como tirano, ou algunha das situacións descritas, por outras máis actuais como: gobernantes, troika, sistema financeiro, sistema capitalista, fomento do consumismo, publicidade, tele-lixo, banqueiros, etc. Entón mirade onde vos atopades nese escenario e repensade o segundo parágrafo: para decidirse a non seguir sufrindo a servidume non é necesario quitarlle nada, abonda con non darlle ren.